Tytuł
Brzescy z Bolmina. Marianna Brzeska
Temat
Nota o właścicielach Bolmina, Brzeskich Żegota h. Starża (Topór), rodzinie Marianny Brzeskiej h. Starża Radwanowej, praprabaki Mieczysława Radwana
Opis
Bolmin to wieś położona w pobliżu Chęcin. Najstarsza wzmianka o wsi Bolmin znajduje się w „Liber Beneficiorum” i sięga lat 1510-1520. Od XVI w. do 1798? wieś lub część wsi, należy do Brzeskich z Brzeziec (h. Ciołek ? Prawdzic? Topór) Żegota Brzeskich h. Starża (różne źródła podają te herby). W roku 1573 notowanych jest trzech właściciel wsi Bolmin: Brzeski herbu Ciołek (1/2 łana) oraz Bolmiński i Iwanowski (po 1 lanie). Nie ma danych, stwierdzających, czy następni właściciele Bolmina pieczętowali się też Ciołkiem, czy Bolmin przeszedł w ręce krewnych pieczętujących się Toporem, albo czy też kolejni sukcesorzy przypisali sobie inny herb, jak to było z Brzeskimi h. Bończa - h.Topór ( patrz Teki Dworzaczka). Dla nas wiążące jest określenie „ Żegota” z geneteki Chęciny, podane przy rejestracji ślubu Józefa Brzeskiego 1737, urodzenia Marcina Żegotek Brzeskiego (1747) i jego herbu Starża w Spisie Szlachty, jak również w Tekach Dworzaczka.
Brzescy to szlachta sandomiersko-chęcińska, która należała do 12 najbogatszych rodów sandomierskich. Wg. rejestru własności powiatu sandomierskiego w 1629 Andrzej Brzeski miał 5 wsi, w tym Jeleniów i uznawany był za jednego z najbogatszych szlachciców sandomierskich. Spis nie nie brał pod uwagę własności Brzeskich w powiecie chęcińskim (w tym Bolmina ).
Brzescy przenieśli się do Bolmina z Brzeziec (Brześcia), które było gniazdem Brzeskich do XVI w a ich dwór przeniesiony został do Muzeum wsi Radomskiej.
Notowani właściciele części Bolmina , przypisywani herbowi Ciołków to: Brzeski, współwłaściciel Bolmina w 1550, Brzeski Stanisław h. Ciołek, właściciel Bolmina w 1574 i Brzeski Jan, syn Stanisława. Z Tek Dworzaczka wiadomo też, że: ” Stanisław Brzeski ż. Elżbiecie de Zbissowiecz w ks. czeskim zap. pos. 4. 000 zł. na wsi Bolmin w p. chęcińskim.... (f. 729v) Teki Dworzaczka 7965 (Nr 902) 1560 „
Obecność Brzeskich w Bolminie w 1602 dokumentuje “Prebenda św. Anny 1602” kościoła parafialnego w Małogoszczy rejestrująca donację Jana Brzeskiego z Bolmina z żoną Agnieszką z Postękalic Postękalską h. Jelita.
Stanisław Brzeski h. Ciołek ? urodzony ok. 1530, w końcu XVI wieku, zbudował ( przebudował?) w Bolminie dwór obronny. Gorliwy arianin. Jego syn Jan Brzeski urodzony ok. 1560, wybudował murowany kościół w Bolminie p.w. N.M.P., jako ekspiację za “epizod ariański” Brzeskich. W kościele znajduje się cudowny obraz Matki Bożej Łaskami Słynącej ( odpust 8 września), pochodzący z prywatnej kaplicy dziedzica Brzeskiego . Pierwszą wzmiankę o obrazie zawiera inwentarz z 1798.
Ślady "ariańskiego epizodu Brzeskich" znajdujemy w Jeleniowie , który przeszedł w ręce Małachowskich ok. 1790, prawdopodobnie jako prezent ślubny dla Franciszki Małachowskiej - Karwickiej, córki Jacka Małachowskiego.
Notowany ( geneteka Chęciny) prawdopodobny ostatni właściciel z Brzeskich Bolmina to: Józef Żegota Brzeski h.Starża(Topór) urodzony ok. 1700, który z żoną Franciszką miał notowane w Chęcinach dzieci : Jacka 1727 i Benedykta 1730.
Józef żenił się jeszcze dwa razy ( dzieci notowane w Chęcinach) : z Anastazją Psarską z Pawłowic h. Jastrzębiec ?1700-, (Rodzice : Aleksander Psarski z Pawłowic h. Jastrzębiec, komornik [kra] Lelów ?1670-1744 ) - miał syna Michała ur. 1733,
a z poślubioną w r. 1737 Anną de Bębelno Gosławską h. Oksza, syna Marcina Żegotek Brzeskiego. W akcie ślubu z Anną, Józef zapisany jest jako "magnificus Józef Żegota Brzeski".
Ostatnia żona Józefa Brzeskiego, Anna, pochodziła z Bębęlna par. Krzepin. W połowie XVI wieku Bebelno stało się ośrodkiem reformacji kalwińskiej. Stało się tak za sprawą ówczesnych właścicieli Bebelna – Gosławskich. Wspominani Gosławscy – oprócz Bebelna właściciele także kilku innych wiosek w dawnych województwach sandomierskim i krakowskim – związali się właśnie w tym czasie z kalwinizmem, potem jednak większość z nich przeszła na arianizm (burza reformacji w Bebelnie szerzej opisana jest przy okazji historii parafii).
Marianna Brzeska Żegota h. Starża, urodzona ok. 1732, najprawdopodobniej córka Józefa i Anastazji Psarskiej, poślubiła w Chęcinach w 1748 roku Jana Radwana h. własnego z Żernik Górnych par. Stopnica i w Chęcinach został ochrzczony 29 V 1749 Felip Brzeski Radwan syn Jana i Marianny. Ostatnim notowanym synem Jana Radwana i Marianny Brzeskiej był urodzony w Cissowie - Daleszycach w 1769 roku Antoni Sebastian Radwan, pisarz prowentowy powiatu koneckiego i dworu radoszyckiego, pradziadek Mieczysława Radwana. W Daleszycach w tym czasie urząd ziemski podczaszego sprawował nob. Franciszek Brzeski ( metryka chrztu Wojciecha Józefa Brzeskiego 1781 kwiecień.). Prawdopodobnie brat? Marianny z Brzeskich Radwanowej.
Jan Aleksander Radwan był bratem Krystyny z Radwanów Zaborskiej ur. w 1715 roku w Cząstkowie k. Nowej Słupi, poślubionej w 1738 roku w Nowej Słupi Władysławowi Zaborskiemu z Warszówka k. Pawłowa. Notowany Zaborski w Bolminie to ok. 1660 roku: Jakub Zaborski, dzierżawca, ożeniony z Zofią Skąpską, który w Bolminie pochował syna Marcjana ur. 1651r. Jakub i Zofia Zaborscy mieli jeszcze synów: Jakuba Franciszka, Krzysztofa i Aleksandra . Jakub Franciszek był ojcem Andrzeja Zaborskiego z Warszówka i Jawora, ojca chrzestnego Władysława Zaborskiego.
Tak o Zaborskim w Bolminie pisze Dariusz Kalina:
W 1662 r. dział w Bolminie jakiś dzierżawił w tymże r. Adam ( powinno być Jakub M.W.R) Zaborski h. Kopaszyna, który był komornikiem ziemskim chęcińskim, w 1662 r. z żoną posiadał dział w Zaborzu, w 1673 r. z żoną i dwiema córkami dział w Kliszowie, w 1676 r. z żoną, dwiema córkami i synem był już właścicielem działu w Zaborzu. W 1662 r. Paweł Zaborski z żoną i trzema synami dzierżawił dział w Bolminie. W 1660 r. pochowany został w kościele w Bolminie Marcin (Marcjan M.W.R), syn Jakuba Zaborskiego."
a tak o Zaborzu:
" W 1540 r. wieś należała do Mikołaja Zaborskiego, który dysponował własną rezydencją (curia), i folwarkiem. We wsi jest 10 kmieci osadzonych na półłankach, trzy półłanki leżały puste, z wszystkich ról zobowiązani byli do robót. Były dwie sadzawki, łąki, bory z barciami, most na rzece Morawka; w następnych czasach wieś należała do Jana i Stanisława Zaborskich."
Tak o Bolminie pisze Roman Mirowski:
"XVI wieku przeczytać można, że dziesięciny z dworskich łanów płacone były do parafii w Małogoszczu, zaś z ról kmiecych – plebanowi z Cierna. W roku 1540 Bolmin miał trzech dziedziców, a więc trzy dwory oraz trzy folwarki. Kmieci było wówczas tylko ośmiu, a karczma stała pusta. Wartość wsi oceniano na 250 grzywien. W roku 1573 nadal wieś dzierżyło trzech właścicieli: Brzeski herbu Ciołek (1/2 łana) oraz Bolmiński i Iwanowski (po 1 lanie). W wieku XVII wśród właścicieli Bolmina wymienia się Andrzeja Żmijewskiego, od którego włości zakupił Aleksander Szembek, z wyznania kalwin ( i właściciel kuźnic MWR ). Pod koniec tegoż wieku wśród dzierżawców pojawili się Adam (powinno być Jakub- MWR) Zaborski, Jerzy Konarski, Hieronim Strzała. W 2. połowie XVIII stulecia pojawia się w Bolminie rodzina Czaplickich. W roku 1775 budynków dworskich było 3, folwarcznych 5, karczmy i browar – zajmowały 7 budynków. „Dymów” chłopskich było 68. Pod koniec stulecia, chociaż liczba „dymów” zmalała do 44, mieszkańców we wsi było 270 karczmę po remoncie puszczono w arendę Żydowi. Takie dane „z doby Sejmu Wielkiego” podaje dziewiętnastowieczny Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego."
A w Wikipedii znajdujemy: " Bolmin, dawniej także Bolemin – wieś szlachecka z XIV w. (nazwa jej pochodzi od staropolskiego imienia Bolemir lub Bolemysł), należąca od XVI w. do Brzeskich. Ośrodek działalności arian.
W wieku XVI istniała tu także huta ołowiu. Do XIX wieku przechowały się szczątki starożytnych budowli. Dwór widziany w XIX wieku stanowił szczupłą resztkę dawniejszego obronnego zamku z XIV wieku prawdopodobnie, który już w XVI stuleciu uległ zupełnej przebudowie, a później niszczał stopniowo. Rozległe sklepione piwnice świadczyły o jego pierwotnych rozmiarach. Kościół tutejszy wystawił z kamienia Jan Brzeski w 1602 r. "
Wg. Dariusza Kaliny, w pobliskich Skibach był skład ołowiu miedzi i żelaza .
Wg. iPSB, Aleksander Szembek (1596-1654) notowany był jako właściciel (współwłaściciel) Bolmina od 1633 roku. W tym samym roku nabył od szwagra del Pace dożywocie Kuźnicy Makoszynskiej z dymarką Rosochy w kluczu Kieleckim ( dziś Rosochy k. Lechowa i Makoszyna, niedaleko Daleszyc i Cissowa)).
W Polichnie : Huta miedzi i ołowiu Zbudowana była na rzece Hutce. W 1478r. mieszczanin i Ŝupnik Chęciński Jan Karaś otrzymał przywilej od króla Kazimierza Jagiellończyka zezwalający na wybudowanie huty miedzi poruszanej jed-nym kołem. W 1487r. wzmiankowana officyna alias utha przerabiająca miedź z Miedzianki. Zachowały się zarys stawu, część grobli ziemnej przy drodze Miedzianka-Chęciny oraz ślady żużla miedzi i ołowiu
PSARSKI h. Jastrzębiec
Romuald Błażej v. Błażej Romuald (2im) z Psar * 7 II 1797 (s. Bonawentury i Salomei
z Grodzickich), dz. d. Strzegowy leg. 1848. Zapisany do Ks. Szl. Gub. Rad. oddz. Kiel. p. 37.
AGAD, OZWDRzS, syg. 7 s. 213–214; APK, DSGR, syg. 88 s. 80–81 p. 377
Ok 1790 r. znikają Brzescy z Bolmina (inwentaryzacja dworu w 1798r. – następni właściciele to Czaplińscy , też kalwini ). Jestem w posiadaniu jedynego znanego egzemplarza medalika z Matką Boską z Bolmina z 1905
Brzescy to szlachta sandomiersko-chęcińska, która należała do 12 najbogatszych rodów sandomierskich. Wg. rejestru własności powiatu sandomierskiego w 1629 Andrzej Brzeski miał 5 wsi, w tym Jeleniów i uznawany był za jednego z najbogatszych szlachciców sandomierskich. Spis nie nie brał pod uwagę własności Brzeskich w powiecie chęcińskim (w tym Bolmina ).
Brzescy przenieśli się do Bolmina z Brzeziec (Brześcia), które było gniazdem Brzeskich do XVI w a ich dwór przeniesiony został do Muzeum wsi Radomskiej.
Notowani właściciele części Bolmina , przypisywani herbowi Ciołków to: Brzeski, współwłaściciel Bolmina w 1550, Brzeski Stanisław h. Ciołek, właściciel Bolmina w 1574 i Brzeski Jan, syn Stanisława. Z Tek Dworzaczka wiadomo też, że: ” Stanisław Brzeski ż. Elżbiecie de Zbissowiecz w ks. czeskim zap. pos. 4. 000 zł. na wsi Bolmin w p. chęcińskim.... (f. 729v) Teki Dworzaczka 7965 (Nr 902) 1560 „
Obecność Brzeskich w Bolminie w 1602 dokumentuje “Prebenda św. Anny 1602” kościoła parafialnego w Małogoszczy rejestrująca donację Jana Brzeskiego z Bolmina z żoną Agnieszką z Postękalic Postękalską h. Jelita.
Stanisław Brzeski h. Ciołek ? urodzony ok. 1530, w końcu XVI wieku, zbudował ( przebudował?) w Bolminie dwór obronny. Gorliwy arianin. Jego syn Jan Brzeski urodzony ok. 1560, wybudował murowany kościół w Bolminie p.w. N.M.P., jako ekspiację za “epizod ariański” Brzeskich. W kościele znajduje się cudowny obraz Matki Bożej Łaskami Słynącej ( odpust 8 września), pochodzący z prywatnej kaplicy dziedzica Brzeskiego . Pierwszą wzmiankę o obrazie zawiera inwentarz z 1798.
Ślady "ariańskiego epizodu Brzeskich" znajdujemy w Jeleniowie , który przeszedł w ręce Małachowskich ok. 1790, prawdopodobnie jako prezent ślubny dla Franciszki Małachowskiej - Karwickiej, córki Jacka Małachowskiego.
Notowany ( geneteka Chęciny) prawdopodobny ostatni właściciel z Brzeskich Bolmina to: Józef Żegota Brzeski h.Starża(Topór) urodzony ok. 1700, który z żoną Franciszką miał notowane w Chęcinach dzieci : Jacka 1727 i Benedykta 1730.
Józef żenił się jeszcze dwa razy ( dzieci notowane w Chęcinach) : z Anastazją Psarską z Pawłowic h. Jastrzębiec ?1700-, (Rodzice : Aleksander Psarski z Pawłowic h. Jastrzębiec, komornik [kra] Lelów ?1670-1744 ) - miał syna Michała ur. 1733,
a z poślubioną w r. 1737 Anną de Bębelno Gosławską h. Oksza, syna Marcina Żegotek Brzeskiego. W akcie ślubu z Anną, Józef zapisany jest jako "magnificus Józef Żegota Brzeski".
Ostatnia żona Józefa Brzeskiego, Anna, pochodziła z Bębęlna par. Krzepin. W połowie XVI wieku Bebelno stało się ośrodkiem reformacji kalwińskiej. Stało się tak za sprawą ówczesnych właścicieli Bebelna – Gosławskich. Wspominani Gosławscy – oprócz Bebelna właściciele także kilku innych wiosek w dawnych województwach sandomierskim i krakowskim – związali się właśnie w tym czasie z kalwinizmem, potem jednak większość z nich przeszła na arianizm (burza reformacji w Bebelnie szerzej opisana jest przy okazji historii parafii).
Marianna Brzeska Żegota h. Starża, urodzona ok. 1732, najprawdopodobniej córka Józefa i Anastazji Psarskiej, poślubiła w Chęcinach w 1748 roku Jana Radwana h. własnego z Żernik Górnych par. Stopnica i w Chęcinach został ochrzczony 29 V 1749 Felip Brzeski Radwan syn Jana i Marianny. Ostatnim notowanym synem Jana Radwana i Marianny Brzeskiej był urodzony w Cissowie - Daleszycach w 1769 roku Antoni Sebastian Radwan, pisarz prowentowy powiatu koneckiego i dworu radoszyckiego, pradziadek Mieczysława Radwana. W Daleszycach w tym czasie urząd ziemski podczaszego sprawował nob. Franciszek Brzeski ( metryka chrztu Wojciecha Józefa Brzeskiego 1781 kwiecień.). Prawdopodobnie brat? Marianny z Brzeskich Radwanowej.
Jan Aleksander Radwan był bratem Krystyny z Radwanów Zaborskiej ur. w 1715 roku w Cząstkowie k. Nowej Słupi, poślubionej w 1738 roku w Nowej Słupi Władysławowi Zaborskiemu z Warszówka k. Pawłowa. Notowany Zaborski w Bolminie to ok. 1660 roku: Jakub Zaborski, dzierżawca, ożeniony z Zofią Skąpską, który w Bolminie pochował syna Marcjana ur. 1651r. Jakub i Zofia Zaborscy mieli jeszcze synów: Jakuba Franciszka, Krzysztofa i Aleksandra . Jakub Franciszek był ojcem Andrzeja Zaborskiego z Warszówka i Jawora, ojca chrzestnego Władysława Zaborskiego.
Tak o Zaborskim w Bolminie pisze Dariusz Kalina:
W 1662 r. dział w Bolminie jakiś dzierżawił w tymże r. Adam ( powinno być Jakub M.W.R) Zaborski h. Kopaszyna, który był komornikiem ziemskim chęcińskim, w 1662 r. z żoną posiadał dział w Zaborzu, w 1673 r. z żoną i dwiema córkami dział w Kliszowie, w 1676 r. z żoną, dwiema córkami i synem był już właścicielem działu w Zaborzu. W 1662 r. Paweł Zaborski z żoną i trzema synami dzierżawił dział w Bolminie. W 1660 r. pochowany został w kościele w Bolminie Marcin (Marcjan M.W.R), syn Jakuba Zaborskiego."
a tak o Zaborzu:
" W 1540 r. wieś należała do Mikołaja Zaborskiego, który dysponował własną rezydencją (curia), i folwarkiem. We wsi jest 10 kmieci osadzonych na półłankach, trzy półłanki leżały puste, z wszystkich ról zobowiązani byli do robót. Były dwie sadzawki, łąki, bory z barciami, most na rzece Morawka; w następnych czasach wieś należała do Jana i Stanisława Zaborskich."
Tak o Bolminie pisze Roman Mirowski:
"XVI wieku przeczytać można, że dziesięciny z dworskich łanów płacone były do parafii w Małogoszczu, zaś z ról kmiecych – plebanowi z Cierna. W roku 1540 Bolmin miał trzech dziedziców, a więc trzy dwory oraz trzy folwarki. Kmieci było wówczas tylko ośmiu, a karczma stała pusta. Wartość wsi oceniano na 250 grzywien. W roku 1573 nadal wieś dzierżyło trzech właścicieli: Brzeski herbu Ciołek (1/2 łana) oraz Bolmiński i Iwanowski (po 1 lanie). W wieku XVII wśród właścicieli Bolmina wymienia się Andrzeja Żmijewskiego, od którego włości zakupił Aleksander Szembek, z wyznania kalwin ( i właściciel kuźnic MWR ). Pod koniec tegoż wieku wśród dzierżawców pojawili się Adam (powinno być Jakub- MWR) Zaborski, Jerzy Konarski, Hieronim Strzała. W 2. połowie XVIII stulecia pojawia się w Bolminie rodzina Czaplickich. W roku 1775 budynków dworskich było 3, folwarcznych 5, karczmy i browar – zajmowały 7 budynków. „Dymów” chłopskich było 68. Pod koniec stulecia, chociaż liczba „dymów” zmalała do 44, mieszkańców we wsi było 270 karczmę po remoncie puszczono w arendę Żydowi. Takie dane „z doby Sejmu Wielkiego” podaje dziewiętnastowieczny Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego."
A w Wikipedii znajdujemy: " Bolmin, dawniej także Bolemin – wieś szlachecka z XIV w. (nazwa jej pochodzi od staropolskiego imienia Bolemir lub Bolemysł), należąca od XVI w. do Brzeskich. Ośrodek działalności arian.
W wieku XVI istniała tu także huta ołowiu. Do XIX wieku przechowały się szczątki starożytnych budowli. Dwór widziany w XIX wieku stanowił szczupłą resztkę dawniejszego obronnego zamku z XIV wieku prawdopodobnie, który już w XVI stuleciu uległ zupełnej przebudowie, a później niszczał stopniowo. Rozległe sklepione piwnice świadczyły o jego pierwotnych rozmiarach. Kościół tutejszy wystawił z kamienia Jan Brzeski w 1602 r. "
Wg. Dariusza Kaliny, w pobliskich Skibach był skład ołowiu miedzi i żelaza .
Wg. iPSB, Aleksander Szembek (1596-1654) notowany był jako właściciel (współwłaściciel) Bolmina od 1633 roku. W tym samym roku nabył od szwagra del Pace dożywocie Kuźnicy Makoszynskiej z dymarką Rosochy w kluczu Kieleckim ( dziś Rosochy k. Lechowa i Makoszyna, niedaleko Daleszyc i Cissowa)).
W Polichnie : Huta miedzi i ołowiu Zbudowana była na rzece Hutce. W 1478r. mieszczanin i Ŝupnik Chęciński Jan Karaś otrzymał przywilej od króla Kazimierza Jagiellończyka zezwalający na wybudowanie huty miedzi poruszanej jed-nym kołem. W 1487r. wzmiankowana officyna alias utha przerabiająca miedź z Miedzianki. Zachowały się zarys stawu, część grobli ziemnej przy drodze Miedzianka-Chęciny oraz ślady żużla miedzi i ołowiu
PSARSKI h. Jastrzębiec
Romuald Błażej v. Błażej Romuald (2im) z Psar * 7 II 1797 (s. Bonawentury i Salomei
z Grodzickich), dz. d. Strzegowy leg. 1848. Zapisany do Ks. Szl. Gub. Rad. oddz. Kiel. p. 37.
AGAD, OZWDRzS, syg. 7 s. 213–214; APK, DSGR, syg. 88 s. 80–81 p. 377
Ok 1790 r. znikają Brzescy z Bolmina (inwentaryzacja dworu w 1798r. – następni właściciele to Czaplińscy , też kalwini ). Jestem w posiadaniu jedynego znanego egzemplarza medalika z Matką Boską z Bolmina z 1905
Twórca
Maria Wiktoria Radwan, Marek Zaborski
Źródło
„Geografia Historyczna Ciołków”, Stow. Historyków Sztuki Tom VIII- Indeksy, Z. Anusik "Własność ziemska w powiecie Sanomierskim 1629", “Prebenda św. Anny 1602” kościoła parafialnego w Małogoszczy , Teki Dworzaczka : http://teki.bkpan.poznan.pl/search.php?section=3&single=&fileno=1&page=234&expr=&highlight=0, Wikipedia.
AGAD 1/399/0/-/229 Radwanowie herbu Radwan i Stanisław Bar. 1713, 1754, 1808, 1842, Roman Mirowski "Bolmin kapliczka' w Dawne Kieleckie.
Dariusz Kalina, Oddział Terenowy Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Kielcach,
Historia wsi parafialnych - Parafia p.w. Św. Mikołaja w Lisowie
Dziennik Nr 51 - Świętokrzyski Urząd Wojewódzki
AGAD 1/399/0/-/229 Radwanowie herbu Radwan i Stanisław Bar. 1713, 1754, 1808, 1842, Roman Mirowski "Bolmin kapliczka' w Dawne Kieleckie.
Dariusz Kalina, Oddział Terenowy Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Kielcach,
Historia wsi parafialnych - Parafia p.w. Św. Mikołaja w Lisowie
Dziennik Nr 51 - Świętokrzyski Urząd Wojewódzki
Wydawca
Archiwum Rodziny Radwanów, Maria Wiktoria Radwan
Data
1510
Prawa
Archiwum Rodziny Radwanów